Soru: Abdest’in farz olması Maide 6 ayetiyle midir ki buna göre Medine’de farz olduğunu söyleyelim. Yoksa daha önce farz olduğuna dair rivayetler var mıdır?
Cevap: Abdest’in farziyetine dair getirilen Maide 6 ayetine bakılacak olursa, abdestin Medine’de farz olduğunu söylememiz gerekecektir. Ki müfessirlerden bazısı bu ayet üzerinden böyle bir çıkarım yapmıştır. Ancak bu bahsi sadece bu şekildeki bir değerlendirmeyle sınırlı tutmamız mümkün değildir. Zira abdest’in Mekke’de farz olduğunu gösteren bazı rivayetler de mevcuttur.
Hakim en-Nisaburi, abdestin Maide süresinden önce var olduğuna dair İbn Abbas (Radıyallahu Anh) tarafından yapılan “ Fatıma (Radıyallahu Anha) Hz. Peygamberin huzuruna ağlayarak girdi ve “ Kureyş’in topluluğu seni öldürmek üzere ahitleştiler” demesi üzerine Efendimiz Aleyhissalatü vesselam’ın “Bana abdest suyu getir” dediği şeklindeki rivayeti Abdestin Mekke döneminden önce de var olduğuna delil getirmektedir.[1] Aynı zamanda:
أتاه في أول ما أوحي إليه فأراه الوضوء والصلاة وعلمه الإسلام
“Cebrail, vahyi ilk getirdiğinde peygambere abdestle namazı öğretti”[2] şeklindeki rivayet de abdestin Mekke’de var olduğunu göstermektedir. Bu rivayet Hicretten önce abdest diye bir şeyin olmadığı iddiasını güdenlere ret olabilirse de, abdestin vacip olmasının Hicret’ten sonra olduğunu savunanlara zıt bir delil olarak gösterilemez.
Bu tearuz/çelişkiyi çözmek için bazı ulema, abdestin Mekke’de farz olduğunu ve Medine’de bu ayetle birlikte farziyetin bildirildiğini söylemişlerdir. Belki Buhari’de geçen rivayette Hz. Aişe’ (Radıyallahu Anh)’in içinde abdestten de bahis yapılan bu ayetten sadece “Teyemmüm ayeti” diye bahsetmesi buna bir işaret olarak sayılabilir.[3] Buna bir de “Siyer” âlimlerinin Hz. Peygamberin hiçbir zaman abdestsiz namaz kılmadığı hususundaki ittifaklarını ekleyecek ve Medine döneminde nazil olan ayetin farziyeti getirdiği aksi halde Mekke’de var olan abdestin mendup olduğu şeklindeki görüşleri de bir yana bırakacak olursak “Abdestin Mekke döneminde farz olduğunu ve daha sonra ehemmiyetine binaen Farz olmasını bu ayet-i kerime ile Allah Azze ve Celle’nin i’lan ettiğini söylememiz yanlış olmasa gerektir. Allah en iyisini bilendir…
[1] el-Hakim en-Nisaburi, Müstedrek, 1/163 Daru’l Ma’rife Beyrut
[2] el-Hakim en-Nisaburi, Müstedrek, 3/217
[3] Buhari, “Bed’ul-halk”, 6