Soru: Hocam Selamun Aleyküm. Bir arkadaşla aramızda tartışma oldu. Ben namazda bir insanın secde yerinden başka tarafa bakması mekruhtur dedim. O ise bunda bir beis olmadığını söyledi. Doğrusu nedir hocam. Saygılar…
Cevap: Bir insanın namazda kasti olarak secde yerinden başka yerlere bakması namaza karşı olan konsantrasyonunu bozacağından dolayı hoş olmayan bir fiildir. Ancak bu nokta biraz üzerinde durulması gereken bir noktadır. Zira Aişe Radıyallahu Anha’ nın “Resulullah’a kişinin namazda başka tarafa iltifat etmesin(in hükmü)den sordum, “O Şeytan’ın kulun namazından bir çalıp çırpmasıdır” diye cevap verdi”[1] şeklindeki rivayeti veya “Allah, Kulu namazda iken başka tarafa iltifat etmediği müddetçe kuluna yönelir. Ancak kul yüzünü çevirdiğinde Allah’ta ondan i’raz eder (ona rahmet nazarıyla bakmaz)[2] şeklindeki rivayet konumuzla ilişkili olması açısından mühimdir.
Şimdi, yukarıda naklettiğimiz bu ve benzeri rivayetleri bir kısımlarının anladığı gibi; namazda göz ucuyla başka tarafa bakmak şeklinde mi anlamamız gerekmektedir. Yoksa bu rivayetlerin bahsetmiş olduğu durum farklı bir durum mudur? İşte bu noktada fakihleri dinlememiz gerekmektedir.
İmam Muhammed “Kitabu’l-Asl” ında, namazda bu fiili yani iltifat fiilini mekruh gördüğünü söylemektedir.[3] İmam Serahsi bu noktada, iltifatın manasının kişinin yüzünü Kâbe istikametinden tamamıyla çevirmesi, yani boynunu kıble istikametinden çevirmesi olduğuna vurgu yapar.[4] O halde İmam Muhammed ve sair fakihlerin mekruh olarak gördükleri iltifat Serahsî’nin anlattığı gibi namazda boynu ile birlikte başka tarafa yönelmesidir. Nitekim Hidaye sahibi de aynı şeyi söylemektedir.[5]
Göz ucuyla bakmak hususunda Efendimiz Aleyhissalatü vesselam namazda sağa ve sola bakar, ancak boynunu arka tarafa çevirmezdi.[6] Şeklinde ayrı bir rivayet mevcuttur. Ancak bütün bunlar namazda göz ucuyla dahi olsa secde mahallinden başka tarafa bakmanın güzel ve yapılması gereken bir iş olduğunu gerektirmez. Doğru olan namazdaki ciddiyetin bozulmaması açısından bakmamaktır. Ancak bakılması durumunda da her hangi bir kerahat söz konusu değildir. Vallahu A’lem
[1] Buhari, Sahih, I/ 261
[2] Nesai, Sünen, IV/ 432
[3] Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî, Kitabu’l-Asl, I/ 33 Alemu’l-Kütüb, Beyrut 1990, B.I
[4] Şemsu’l-Eimme es-Serahsi, el-Mebsut, I/ 25, Daru’l-Marife, Beyrut-Lübnan
[5] Bkz. Burhânuddin el-Merğinânî, el-Hidaye, I/ 78 Daru’l-Erkam, Beyrut, Lübnan
[6] Tirmizi, Sünen, II/ 459